Ngày cá tháng tư dù không phải là ngày chính trong năm nhưng tại Việt Nam ngày này cũng được hưởng ứng khá rầm rộ. Vậy ngày cá tháng tư là ngày gì? Ý nghĩa và nguồn gốc của ngày cá tháng tư ra sao? Cùng sudburynetwork.org tìm hiểu bài viết sau đây.
I. Ngày cá tháng tư là ngày gì?
- Ngày cá tháng tư hay còn gọi là Ngày nói dối diễn ra vào ngày 1 tháng 4 dương lịch, là lễ hội để mọi người thi nhau nói dối, lừa gạt người khác để giải trí, mọi người không ai chỉ trích, không tổn hại gì.
- Mặc dù không phải là một ngày lễ chính thức, nhưng ngày Cá tháng Tư vẫn là một phong tục truyền thống ở nhiều quốc gia và được tổ chức hàng năm vào ngày 1/4, bằng cách tung tin đồn thất thiệt hay những trò đùa vô thưởng vô phạt đối với nhiều người. Nhiều chủ đề trêu chọc hoặc trêu chọc ai đó. Loại tin giả này thường lan truyền trong ngày 1 tháng 4 ở hầu hết các quốc gia, bao gồm Hoa Kỳ, Pháp, Ireland, v.v., trong khi ở các quốc gia khác như Vương quốc Anh, Canada, Úc, New Zealand… thì phải ngừng phát tán vào buổi trưa.
- Ở Ý, Pháp, Bỉ và các khu vực nói tiếng Pháp của Thụy Sĩ và Canada, ngày 1 tháng 4 theo truyền thống được gọi là Ngày Cá tháng Tư (Poisson d’avril trong tiếng Pháp hoặc Pesce d’aprile trong tiếng Ý). Điều này bao gồm việc cố gắng lén đặt cá giấy lên lưng nạn nhân mà không bị phát hiện. Từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, loài cá giấy này còn xuất hiện trên nhiều tấm bưu thiếp ở Pháp.
- Ghi chép sớm nhất về những câu chuyện cười của tháng Tư có thể được tìm thấy trong cuốn Canterbury Tales (1392) của nhà thơ Jeffrey Chaucer. Một số người cho rằng việc khôi phục ngày 1 tháng Giêng làm ngày đầu năm mới vào thế kỷ 16 là lý do cho thực hành này, nhưng giả thuyết này không được ghi chép trong các tài liệu tham khảo ban đầu.
II. Nguồn gốc của ngày cá tháng tư
- Cho đến ngày nay, nguồn gốc của ngày Cá tháng Tư vẫn còn gây tranh cãi, và có nhiều di bản khác nhau. Nhưng hầu hết mọi người đều đồng ý rằng nguồn gốc của Ngày nói dối được tạo ra bởi Vua Charles IX của Pháp, và khái niệm “poisson d’avril” (Ngày Cá tháng Tư – Con cá theo nghĩa văn học Pháp) lần đầu tiên được đề xuất bởi người Pháp nhà thơ Eloy d’Amerval (1455-1508).
- Nó được cho là có nguồn gốc từ Pháp và được biết đến nhiều nhất trên thế giới với câu chuyện của nó: Năm 1564, Vua Charles IX quyết định cải cách lịch, thay đổi ngày Tết cổ truyền của Pháp từ cuối tháng 3 sang ngày 1 tháng 1.
- Trước đó, Người Pháp thường tổ chức lễ mừng năm mới, bắt đầu mùa xuân, trong khoảng thời gian từ ngày 25 tháng 3 đến ngày 1 tháng 4, vì ngày 21 tháng 3 là ngày xuân phân. Tuy nhiên, không phải ai cũng chấp nhận hệ thống lịch mới của Vua Charles. Thời đó chưa có nhiều phương tiện liên lạc nên các vùng quê Pháp vẫn đón Tết theo lịch cũ.
- Sự tiến bộ đáng buồn này xảy ra và khái niệm “sự ngu ngốc” đã được đặt ra cho những người vẫn tổ chức Lễ hội Mùa xuân vào ngày 1 tháng 4. Ngày này cũng trở thành một biểu tượng của thông tin sai lệch.
- Trong khi đó, khái niệm “poission d’avril” có nguồn gốc khác nhau, lần đầu tiên được đề cập bởi nhà thơ d’Amerval. Đây được coi là nguyên bản của quan niệm “ngày Cá tháng Tư”. Nguyên nhân d’Amerval được gọi như vậy là vì tháng 4 còn được coi là tháng của Song Ngư, tượng trưng cho hai con cá hòa quyện vào nhau.
- Ngoài ra, tháng 4 cũng là thời điểm các loại cá sống ở vùng ôn đới như cá thu dễ bị bắt cách ly nhất. Vì vậy, ngày Cá tháng Tư trở thành một khái niệm ám chỉ sự ngu ngốc. Sau đó, Trẻ em ở châu Âu thường trêu chọc mọi người vào ngày Cá tháng Tư, viết những lời nhận xét châm biếm lên cá giấy và sau đó cố gắng dán nó lên lưng đối tượng. Trò đùa dần dần phát triển thành “Ngày nói dối”.
III. Ý nghĩa của ngày cá tháng tư
- Ngày Cá tháng Tư được biết đến là ngày con người có thể mang lại tiếng cười sảng khoái cho nhau. Bạn có thể thỏa thích đi lừa những trò đùa không gây hại cho mọi người.
- Bên cạnh ý nghĩa mua vui và mang lại tiếng cười sảng khoái, ở mỗi một quốc gia, trò đùa trong ngày Cá tháng Tư lại mang một ý nghĩa riêng biệt.
IV. Hoạt động diễn ra trong ngày Cá tháng tư
- Mọi người ở mỗi quốc gia áp dụng truyền thống này theo cách riêng của họ để tạo niềm vui cho gia đình và bạn bè. Mexico kỷ niệm Ngày nói dối vào ngày 28 tháng 12. Đây là một thời khắc đáng buồn trong lịch sử của đất nước này, vì vào chính ngày đó, Hêrôđê đã ra lệnh tàn sát những đứa trẻ vô tội. Vì vậy, những trò đùa vốn dĩ chỉ ở mức độ nhẹ.
- Ở Scotland, có 2 ngày Cá tháng Tư. Ngày thứ hai đặc biệt vui nhộn đối với mọi người nên được gọi là “Ngày vuốt đuôi”. Đây được coi là ngày ra đời của trò đùa “Cứ đá tôi đi”. Và những người bị lừa dối được gọi là “gowks” (những kẻ ngu ngốc).
- Ngày nay, ở Anh, người ta gọi những người bị lừa vào ngày 1 tháng 4 là “Ngày Cá tháng Tư”, có nghĩa là kẻ lừa – bịp. Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu dân gian Iona và Peter Opie vào những năm 1950 cho thấy rằng ở Anh, cũng như ở các quốc gia có truyền thống của Anh, bao gồm cả Úc, điểm của một trò đùa kết thúc vào buổi trưa. Những người nói đùa sau buổi trưa cũng là “kẻ ngu”.
- Người Pháp gọi kẻ ngốc là Poissons D’Avirl, có nghĩa là “Ngày Cá tháng Tư”. Có lẽ do ảnh hưởng của người Pháp nên ở Việt Nam chúng ta gọi ngày này là ngày Cá tháng Tư.
- Ở Scotland, ngày 1 tháng 4 được biết đến với tên gọi chim cu gáy cùng tên, The April “Gowks”. Cái tên Ngày Cá tháng Tư xuất phát từ một trò đùa cố gắng lén đặt một con cá giấy lên lưng “nạn nhân” mà không bị phát hiện.
- Người La Mã cổ đại có một lễ hội gọi là Hilaria để tôn vinh Artis, vị thần phục sinh. Cái tên Hilaria nghe rất giống từ hilarity trong tiếng Anh. Hilarya ngày nay vẫn được lưu giữ dưới cái tên “Ngày cười La Mã”.
- Ở Ba Tư cũng có một ngày lễ theo chủ đề tương tự được gọi là Sizdahbedar. Vào ngày này, thường là ngày 1 tháng 4, người Iran cũng chế giễu nhau bằng những trò đùa hài hước.
Trên đây là một số thông tin về ngày cá tháng tư là ngày gì, nguồn gốc và ý nghĩa của ngày ¼. Mong rằng qua bài viết này bạn đọc đã hiểu thêm về các phong tục thú vị của ngày cá tháng tư tại một số quốc gia.